Kazus nr 1 dot. zawarcia umowy cywilnoprawnejzawarcie umowy cywilnoprawnej, pozorność oświadczenia woliA. STAN FAKTYCZNY Kupujący K i sprzedawca S zawarli dnia 10 marca 2006 r. umowę sprzedaży nieruchomości położonej w Słubicach przy ul. Kościuszki. W celu zmniejszenia opłat notarialnych i kwoty podatku od czynności cywilnoprawnych zgodnie oświadczyli przed notariuszem, iż cena sprzedaży wynosi 500.000 zł, choć w rzeczywistości miała ona wynosić 800.000 zł. Po zawarciu umowy K miał przekazać na konto S 800.000 zł, ale tego nie uczynił. Gdy S domaga się zapłaty 800.000 zł, K odsyła go do umowy notarialnej i twierdzi, że nie zapłaci, dopóki nie zostanie właścicielem i żąda od S przeniesienia własności nieruchomości i jej wydania. B. ROZWIĄZANIE C. Roszczenie o zapłatę 800.000 zł z umowy notarialnej Roszczenie sprzedawcy z art. 535 KC
art. 535 KC o zapłatę ceny sprzedaży powstaje (nabycie konstytutywne), jeżeli strony zawarły skuteczną umowę sprzedaży.Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. 1. Zawarcie umowy
Zawarcie umowy może generalnie nastąpić w dwojaki sposób:
Zawarcie umowy w drodze porozumienia stron może wg KC nastąpić na trzy sposoby:
Zasada zawierania umów na podstawie oferty i jej przyjęcia ma w KC dwie formy. Jedną z nich jest przypadek, który możemy określić jako normalny, który ma miejsce wtedy, gdy strony ustnie porozumiewają się co do zawarcia umowy. Drugi przypadek przewidziany został w art. 78 zd. 2 KC
art. 78 KC i różni się od normalnego tylko tym, że oferta i jej przyjęcie następuje w drodze wymiany dokumentów umowy. W tym przypadku, wobec braku informacji w stanie faktycznym, należy przyjąć, iż mamy do czynienia z normalną sytuacją. W tym wypadku zawarcie umowy następuje, jeżeli oferent złożył ofertę, została ona przyjęta we właściwym czasie przez adresata oraz jeżeli występuje konsens pomiędzy ofertą i jej przyjęciem, tzn. oba oświadczenia są zgodne.§ 1. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany. § 2. Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. a. oferta w formie o.w. Ofertę stanowi – wg art. 66 KC
art. 66 KC – oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy, określające istotne postanowienia tej umowy. Chodzi więc o stanowczą propozycję zawarcia umowy, która to propozycja zawiera zarazem konieczne elementy jej treści, czyli essentialia negotii (RadwanskiCzescOgolna, 7. wyd. nb. 662).§ 1. Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. § 2. Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia. W stanie faktycznym brak jest wyraźnych wskazać na fakt, kto złożył ofertę zawarcia umowy. Można jednak przyjąć, że dokonał tego sprzedawca S (choć przyjęcie, że ofertę złożył K też nie byłoby błędne, gdyż prowadziłoby do takiego samego wyniku). Należy więc sprawdzić, czy S złożył skuteczną ofertę, która następnie została (również skutecznie) przyjęta przez K. Zależy to od tego, czy S złożył oświadczenie, które można zakwalifikować jako oświadczenie woli i czy oświadczenie to było skuteczne, które następnie zostało przyjęte przez K. (1) oświadczenie woli Definicję oświadczenia woli zawiera art. 60 KC
art. 60 KC , wg którego jest nim każde zachowanie się tej osoby, które w dostateczny sposób ujawnia jej wolę dokonania czynności prawnej, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej. Z oświadczeniem woli mamy więc do czynienia, jeżeli zachowanie człowieka:Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
(2) brak wad oświadczenia woli Oświadczenie woli jest skuteczne, jeżeli brak jest wad powodujących jego nieważność. Do wad, które powodują nieważność o.w. należą:
W kazusie możemy mieć do czynienia z nieważnością oferty na skutek pozorności złożonego oświadczenia woli (art. 83 KC
art. 83 KC ). Zależy to jednak od tego, czy S złożył o.w. dla pozoru, za zgodą drugiej strony oraz od tego czy brak jest konieczności ochrony osób trzecich.§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. (a) o.w. złożone dla pozoru Z oświadczeniem woli złożonym dla pozoru mamy do czynienia, gdy strony je pozorują, a więc umawiają się potajemnie, że ujawnione wobec osób trzecich oświadczenie woli nie wywoła skutków prawnych (DoliwaCzescOgolna, nb. 752). Pozorność oświadczenia woli polega więc na świadomym złożeniu przez strony czynności prawnej, a przynajmniej jedną z nich, oświadczenia woli, co do którego strony tej czynności uzgodniły, że nie wywoła ono skutków prawnych, lecz będzie jedynie stwarzało fikcję skutecznego dokonania wynikającej z niego czynności (zob. UchwalaSNIIICZP2109 oraz UchwalaSNIIICZP7911). Krótko zaś pozorność określana jest jako założona przez strony niezgodność między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1986 r., l CR 45/86, nie publ; wyrok SN z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1547/00, nie publ.). (i) oświadczenie złożone innej osobie Z pozornością możemy mieć więc do czynienia tylko wówczas, gdy mamy do czynienia z oświadczeniem składanym innej osobie (zob. np. art. 61 i 62 KC, por. w BGB instytucję: empfangsbedürftige Willenserklärung). Oświadczenie musi być złożone innej osobie, gdy skutek tego oświadczenia może wpłynąć na sytuację prawną drugiej osoby. Oświadczenie o ofercie zawarcia umowy dwustronnej jest niewątpliwie oświadczeniem, które ma być złożone innej osobie, albowiem nie jest możliwe zawarcie umowy z innym podmiotem bez jego zgody. (ii) pozorność Pozorność ma w prawie polskim dwie formy: pozorność zwykłą i kwalifikowaną (DoliwaCzescOgolna, nb. 752 i nast.). W przypadku pozorności kwalifikowanej strony chcą dokonać dwóch czynności: tzw. czynności przykrywającej (symulowanej), która jest zawierana pozornie i dla ukrycia innej czynności prawnej (tzw. czynności dyssymulowanej, czynności przykrytej). W obydwu przypadkach pozorności czynność pozorna (symulowana) jest nieważna. Natomiast ważność czynności dyssymulowanej (przykrytej), ocenia się według właściwości tej czynności – zob. art. 83 § 1 zd. 2 KC
art. 83 KC .§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. Pozorność należy odróżnić od zbliżonych instytucji takich jak:
S złożył więc oświadczenie woli dla pozoru. (b) zgoda drugiej strony O.w. złożone dla pozoru jest nieważne tylko wówczas, gdy zostało złożone za zgodą drugiej strony. W tym wypadku kontrahent S – K – wiedział, że oświadczenie S o sprzedaży nieruchomości za 500.000 jest tylko pozorne. (c) brak konieczności ochrony osób trzecich Czynność prawna dokonana dla pozoru nie wywołuje skutku nieważności tylko wówczas, gdy zachodzi konieczność ochrony osób trzecich. Ochrona ta jest z kolei niezbędna, jeżeli wskutek tej – pozornej – czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku (art. 83 § 2 in fine KC
art. 83 KC ). Dodatkowym wymogiem ochrony jest odpłatny charakter pozornej czynności prawnej oraz brak złej wiary osoby trzeciej. W niniejszym przypadku brak jest jednak podstaw dla przyjęcia konieczności ochrony dla innych podmiotów.§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. 2. Wynik
S złożył oświadczenie woli – ofertę – dla pozoru. Jest ono wg art. 83 § 1 zd. 1 nieważne. Wobec braku ważnego oświadczenia woli, brak jest - skutecznej – oferty zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości za 500.000 zł. Z powodu nieważności oferty na podstawie art. 83 § 1 zd. 1 KC
art. 83 KC (pozorność), S nie może domagać się zapłaty 800.000 zł.§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. D. Roszczenie o zapłatę 800.000 zł z umowy ukrytej (dyssymulowanej) Być może S mógłby domagać się zapłaty 800.000 zł z umowy ukrytej (zawartej potajemnie między S i K). 1. Zawarcie umowy
Strony złożyły zgodne oświadczenia woli co do ceny i przejścia własności nieruchomości. Oba oświadczenia, które prowadziły do zawarcia umowy dyssymulowanej, były ważne. 2. Treść umowy Strony zawarły umowę, której essentialia negotii odpowiadały umowie sprzedaży wg art. 535 i nast. KC
art. 535 KC .Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. 3. Skuteczność umowy Zgodnie z art. 83 § 1 zd. 2 KC
art. 83 KC ważność oświadczenia złożonego dla zawarcia umowy dyssymulowanej ocenia się według właściwości tej czynności. Ponieważ chodziło o umowę sprzedaży nieruchomości, to – zgodnie z art. 158 zd. 1 KC§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.
art. 158 KC – umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Ponieważ tak nie było (notarialną formę miała czynność symulowana a nie dyssymulowana), umowa ukryta była nieważna. Niezależnie od tego czy przyjmie się koncepcję dwóch czy jednej czynności prawnej, art. 83 § 1 zd. 1 KCUmowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
art. 83 KC przesądza bezwzględną nieważność czynności pozornej, a nieważne oświadczenie woli nie może „użyczać swej formy” czynności dyssymulowanej, bowiem ustawodawca nie przewidział w tym wypadku konwalidacji pozornej czynności prawnej, ani też nie dopuścił możliwości, że czynność prawna będzie jednocześnie ważna (w zakresie postanowień niesprzecznych z zawartymi w czynności ukrytej) i nieważna (tak SN w uzasadnieniu orzeczenia z 22.5.2009, (III CZP 21/09); UchwalaSNIIICZP7911).§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. 4. Wynik S nie ma także roszczenia z umowy ukrytej. E. WYNIK S nie ma wobec K roszczeń z umowy sprzedaży. CategoryKazusyPrawoCywilne CategoryWadyOswiadczeniaWoli |
Strona zosta�a wygenerowana w 0.1739 sekund
brak komentarzy do strony. [dodaj komentarz]