Rzeczpospolita - zarys

Konstytucja RP, rozdział I

A. Uwagi ogólne
W rozdziale I zatytułowanym "Rzeczpospolita" Ustrojodawca zamieścił zasady ustroju politycznego i gospodarczego państwa. W artykułach tego rozdziału zostały określone pewne idee przewodnie, którymi kierowali się autorzy usatwy zasadniczej (naczelne zasady Konstytucji). Te idee przewodnie są rozwijane i konkretyzowane w dalszych rozdziałach Konstytucji.

B. Katalog zasad
W rozdziale I został zawarty katalog zasad dotyczących ustroju politycznego, a także gospodarczego III RP.

1. art. 1 Konstytucja

art. 1 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

[schowaj]

Cytowany artykuł jest normatywnym stwierdzeniem faktu podkreślonego w preambule.

2. art. 2 Konstytucja

art. 2 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

[schowaj]

Wyrażona w tym artykule zasada demokratycznego państwa prawnego wyznacza kierunki rozwoju ustroju państwa. Została w niej wyrażona wola, aby państwo było rządzone prawem. Zgodnie z tą zasadą działalność wszystkich instytucji państwowych opiera się na prawie, które określa zarazem kompetencje tego organu i wyznacza granice jego działalności.

3. art. 3 Konstytucja

art. 3 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.

[schowaj]

W myśl tego przepisu Polska jest państwem unitarnym, traktowanym jako jednen podmiot.

4. art. 4 Konstytucja

art. 4 Konstytucja
1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

[schowaj]

W świetle postanowień Konstytucji władzę państwową w Polsce sprawuje Naród, tj. ogół obywateli naszego państwa. Należy zwrócić uwagę, iż podstawą przynalżności do Narodu w rozumieniu omwianego artykułu jest fakt posiadania obywatelstwa polskiego.
Ustęp drugi analizowanego artykułu wskazuje podstawowe formy sprawowania władzy przez Naród, mianowicie:

• formę bezpośrednią - w drodze referendum (forma ta zastrzeżona jest do rozstrzygania spraw szczególnej wagi państwowej lub liokalnej),
• formę pośrednią - w drodze wybieranych przez społeczeństwo przedstawicieli Sejmu i Senatu (zasadnicza forma sprawowania władzy).

5. art. 5 Konstytucja

art. 5 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

[schowaj]

Artykuł 5 określa funkcję państwa, czyli zasadnicze kierunki rozwoju i cele jego działania. Fundamentalną funkcją jest bez wątpienia strzeżenie niepodległości i nienaruszalności terytorium RP, gdyż jej realizacja umożliwia wykonywanie pozostałych wymienionych w treści tego artykułu funkcji.

6. art. 6 Konstytucja

art. 6 Konstytucja
1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.
2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.

[schowaj]

Omawiany artykuł wprowadza dwa rodzaje aktywności państwa w zakresie dziedzictwa kulturalnego:

• upowszechnianie dóbr kultury,
• gwarancja równego dostępu do dóbr kultury.

Ponadto ust. 2 zobowiązuje RP do udzielenia pomocy Polakom zamieszkałym poza granicami w zachowaniu ich związku z narodowym dziedzictwem kulturalnym.

7. art. 7 Konstytucja

art. 7 Konstytucja
Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

[schowaj]

Treść tego artykułu ściśle koresponduje z zasadą demokratycznego państwa prawnego, o której mowa w art. 2 Konstytucja. W pństwie demokratycznym organy władzy publicznej mogą zostać utworzone wyłącznie na podstawie prawa, a poszczególne normy prawne określają ich kompetencje, zadania oraz tryb postępowania, stanowiąc zarazem granice ich działalności.

8. art. 8 Konstytucja

art. 8 Konstytucja
1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

[schowaj]

Konstytucja jest najważniejszym aktem w systemie źródeł prawa krajowego. To ona jest źródłem wszystkich innych aktów prawnych - tzn. określa ich rodzaje, zakres obowiązywania, zasady i tryb stanowienia. Oznacza to, że w hierarchii aktów prawnych w państwie zajmuje ona najwyższe miejsce, a normy prawne w niej zawarte mają najwyższą moc prawną. Konsekwencją takiego założenia jest wymóg, by ogół norm prawnych obowiązujących w polskim porządku prawnym był zgodny z postanowieniami Konstytucji. Kontrolę przestrzegania zasady nadrzędności Konstytucji sprawuje Trybunał Konstytucyjny, którego rolę i zadania określa rozdział VIII Konstytucji.
Ustęp 2 omawianego artykułu wprowadza zasadę bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji (reguła ogólna). Wyjątki od tej reguły przewiduje sama Konstytucja ("chyba że Konstytucja stanowi inaczej"). Chodzi tu o przypadki, w których przepis Konstytucji uzależnia uregulowanie okreśłonej kwestii od wydania przez palament odpowiedniej ustawy (por. np. art. 15 ust. 2).

9. art. 9 Konstytucja

art. 9 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

[schowaj]

Z treści cytowanego artykułu wynika, że parlament w toku swej działalności ustawodawczej jest związany treścią zawartych i ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych. W hierarchii źródeł prawa umowy międzynarodowe znalazły się wyżej niż ustawy (por. art. 91 Konstytucja).

10. art. 10 Konstytucja

art. 10 Konstytucja
1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

[schowaj]

W artykule tym została wyrażona zasada trójpodziału i równowagi władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów) i sądowniczej (sądy i trybunały). Spory kompetencyjne między centralnymi, konstytucyjnymi organami państwa są rozstrzygane przez Trybunał Konstytucyjny (por. art. 189 Konstytucja).

11. art. 11 Konstytucja

art. 11 Konstytucja
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

[schowaj]

Przejawem działalności politycznej różnorodnych grup społecznych jest istnienie partii, które współcześnie odgrywają ogromną rolę w życiu państwa, w funkcjonowaniu takich organów jak izby parlamentarne. Ustawa zasadnicza nie tylko uznaje celowość istnienia partii politycznych, ale stwarza także prawne podstawy ich działalności, przyjmując zasadę pluralizmu politycznego, zgodnie z którą obywatele mogą się organizować i tworzyć partie polityczne w zależności od swych celów programowych i poglądów politycznych. Konstytucja zapewnia wolność tworzenia i działania partii, stanowiąc zarazem, że mają one zrzeszać obywateli polskich na zasadzie dobrowolności i równości. Celem działania partii jest wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Nadzór nad zgodnością działania i celów partii z Konstytucją sprawuje Trybunał Konstytucyjny (art. 188 Konstytucja). Ponadto Konstytucja stanowi, że finansowanie partii politycznych jest jawne. Do partii politycznych nie mogą należeć osoby zajmujące następujące stanowiska w organach państwowych:

• sędziowie (art. 178 Konstytucja
  art. 178 Konstytucja
  1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
  2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.
  3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

  [schowaj]
  ),
• sędziowie TK (art. 195 Konstytucja
  art. 195 Konstytucja
  1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.
  2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.
  3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

  [schowaj]
  ),
• Prezes Najwyższej Izby Kontroli (art. 205),
• Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 209 Konstytucja
  art. 209 Konstytucja
  1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.
  2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
  3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

  [schowaj]
  ),
• Członek KRRiT (art. 214 Konstytucja
  art. 214 Konstytucja
  1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.
  2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.

  [schowaj]
  ),
• Preze Narodowego Banku Polskiego (art. 227 KOnstytucja
  art. 227 KOnstytucja
  1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
  2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.
  3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.
  4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
  5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.
  6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
  7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

  [schowaj]
  ),
• inne osoby, określone w ustawach zwykłych.

12. art. 12 Konstytucja

art. 12 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.

[schowaj]

Poza pluralizmem politycznym (art. 11 Konstytucja) Konstytucja unzaje również tzw. pluralizm związkowy, czyli zakłada wolność tworzenia i działania związków zawodowych, a także organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.

13. art. 13 Konstytucja

art. 13 Konstytucja
Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

[schowaj]

Regulacja ta wprowadza zakaz istnienia partii politycznych i innych organizacji, które:

• odwołują się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu,
• dopuszczają lub zakładają nienawiść rasową i narodowościową bądź stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na polityke państwa,
• przewidują utajnienie struktur lub członkostwa.

Warto tutaj zwrócić również uwagę na możliwość orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją celów lub działań partii, która w swym programie głosi nietolerancję, propaguje rasizm, narusza podstawowe prawa i wolności człowieka etc. (por. art. 188 Konstytucja).

14. art. 14 Konstytucja

art. 14 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

[schowaj]

Przepis ten wprowadza zasadę wolności prasy i innych źródeł społecznego przekazu, czego konsekwencja jest zakaz wprowadzania i stosowania cenzury wobec środków społecznego przekazu (art. 54 Konstytucja). Stanowi on również gwarancję realizacji obywatelskiego prawa do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

15. art. 15 Konstytucja

art. 15 Konstytucja
1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.
2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

[schowaj]

W zakresie uregulowania ustroju terytorialnego RP w Konstytucji przyjęto zasadę decentralizacji władzy państwowej.

16. art. 16 Konstytucja

art. 16 Konstytucja
1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.
2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

[schowaj]

Wspólnota samorządowa jest tworzona przez wszystkich mieszkańców zamieszkujących określone jednostki podziału terytorialnego, obejmuje więc nie tylko obywateli, ale i cudzoziemców. Wykonuje ona zadania publiczne we własnym imeniu (z wyłączeniem zadań zastrzeżonych dla organów administracji rządowej) i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną, a jej samodzielność podlega ochronie prawnej. Ponadto może wykonywać określone zadania zlecone, na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej.

17. art. 17 Konstytucja

art. 17 Konstytucja
1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

[schowaj]

Artykuł 17 przewiduje możliwość tworzenia samorządu zawodowego adwokatów, radców prawnych, notariuszy, lekarzy, pielegniarek oraz położnych czyli korporacji tworzonych w oparciu o kryterium wspólnych interesów zawodowych. Z regulacji tej wynika, iż utworzenie samorządu zawodowego może nastąpić wyłacznie w drodze ustawy. Samorząd zawodowy ma na celu sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów przez jego członków w granicach interesu publicznego.
Zgdonie z ust. 2 samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani też uszczuplać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

18. art. 18 Konstytucja

art. 18 Konstytucja
Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.

[schowaj]

Przepis ten wyraźnie rozstrzyga, iż tylko związek kobiety i mężczyzny jest prawnie uznawany przez państwo i tylko taki związek korzysta z ochrony i opieki RP. Ponadto pod ochroną i opieką RP znajduja się także rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo.

19. art. 19 Konstytucja

art. 19 Konstytucja
Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość, zwłaszcza inwalidów wojennych.

[schowaj]

W myśl tego przepisu państwo przyznaje weteranom wojennym (zwłaszcza inwalidom) specjlną opiekę.

20. art. 20 Konstytucja

art. 20 Konstytucja
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

[schowaj]

Artykuł 20 określa ustrój gospodarczy RP, przyjmując następujące jego zasady tworzące fundament ustroju gospodarczego RP:

• budowanie społecznej gospodarki rynkowej, czyli gospodarki, która uwzględnia społeczne aspekty jej funkcjonowania,
• wolność prowadzenia działalności gospodarczej,
• przyznanie prymatu sektorowi prywatnemu w gospodarce, czyli uznanie własności prywatnej za podstawę życia gospodarczego,
• dialog i współpraca partnerów społecznych.

21. art. 21 Konstytucja

art. 21 Konstytucja
1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.
2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.

[schowaj]

Wskazany artykuł dotyczy prawnej ochrony prawa własności oraz prawa jej dziedziczenia. Powyższe nie oznacza jednak, że własność jest całkowicie nienaruszalna. Konstytucja dopuszcza w ust. 2 dokonywanie wywłaszczenia mienia pod warunkiem spełnienia dwóch przesłanek:

• wywłaszczenie na cele publiczne, a więc podyktowane interesem publicznym (np. wywłaszczenie gruntu w celu budowy autostradu)
• wypłacenie słusznego (adekwatnego) odszkodowania.

22. art. 22 Konstytucja

art. 22 Konstytucja
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

[schowaj]

Artykuł 22 zakłada dopuszczalność ograniczenia wolności działalności gospodarczej po spełnienieniu określonych w nim warunków:

• wprowadzenie ograniczenia w drodze ustawy (ograniczeń takich nie można zatem wprowadzać w drodze innych niż ustawa aktów prawnych np. rozporządzeń),
• ograniczenie jest dopuszczalne tylko ze względu na interes publiczny.

23. art. 23 Konstytucja

art. 23 Konstytucja
Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowień art. 21 i art. 22.

[schowaj]

Z wyrażonej w tym artykule zasady wynika dla państwa obowiązek takiego stanowienia prawa, które będzie wspierać gospodarstwa rodzinne w dziedzinie gospodarczej, społecznej i finansowej, jak również wprowadzania uregulowań prawnych chroniących interesy właścicieli takich gospodarstw.

24. art. 24 Konstytucja

art. 24 Konstytucja
Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy.

[schowaj]

Podstawę gospodarki stanowi praca. Konstytucja nakłada na państwo obowiązek:

• sprawowania nadzoru nad warunkami wykonywania pracy (np. za pomocą Państwowej Inspekcji Pracy),
• prowadzenia aktywnej polityki na rzecz tworzenia miejsc pracy.

Ochrona pracy ze strony państwa to m.in.:

• zapewnianie obywatelom prawa wyboru miejsca i rodzaju pracy,
• zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16,
• gwarancja ustawowego ustalania minimalnej wyskości wynagrodzenia za pracę,
• prowadzenie polityki zmierzającej do pełnego produktywnego zatrudnienia,
• organizowanie robót publicznych, prac interwencyjnych,
• nadzór nad bezpieczeństwem i higienicznymi warunkami pracy,
• ustalanie maksymalnych norm czasu pracy,
• itp.

25. art. 25 Konstytucja

art. 25 Konstytucja
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.
2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi Kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.

[schowaj]

W świetle postanowień Konstytucji nie ma w Polsce religii panującej ani uprzywilejowanej prawnie. Ponadto przyjęto zasadę rozdziału kościołów od państwa. Władze maja zachowywać bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, a także zapewnić swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

26. art. 26 Konstytucja

art. 26 Konstytucja
1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.
2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.

[schowaj]

---

CategoryPrawoKonstytucyjne